複製鏈接
請複製以下鏈接發送給好友

啄木鳥科

鎖定
啄木鳥科,又稱啄木倌,是鴷形目的一科。全世界共有23屬171種,中國有13屬29種。羽色多變,有綠色、金黃色、黑白相間、栗色、灰褐色等多種顏色,體型大小各異,最大的大灰啄木鳥,體長可達約50釐米,體重約450克;而最小的斑姬啄木鳥和棕啄木鳥體長僅約10釐米,體重10~15克。共同特點是喙直尖如鑿,舌長能自由伸縮,舌端着生小鈎,方便從樹洞中掏取蛀蟲。尾為楔尾或圓尾,尾羽羽幹通常強硬富有彈性,啄木時可配合腳趾抓握,尾能支撐身體。腳趾為兩個向前,兩個向後的對趾足,適合在樹幹上攀爬。 [7] 
啄木鳥科除兩極和大洋洲未有分佈外,遍佈全世界。棲息於熱帶雨林、季節雨林、常綠闊葉林、針葉林、竹林多種生境,除蟻鴷有遷徙習性外,均為留鳥。善於在樹幹上攀緣,飛行呈波浪形,通常單個活動。多在樹幹上啄食危害樹木的蛀蟲,有時也吃一些植物果實,有些種類會在大樹嫩枝的樹皮上啄洞吸食樹液,部分種類食物具有季節性變化。個別種類食性特化,例如蟻鴷主要在地上活動,以螞蟻為主要食物。啄木鳥均在自己鑿成的樹洞中築巢繁殖,每年繁殖均需開鑿新的樹洞,舊巢洞常被其他洞巢鳥類用來做巢。 [7] 
啄木鳥科中白腹黑啄木鳥理查亞種被列入《瀕危野生動植物種國際貿易公約》(CITES)附錄Ⅰ; [8]  白翅啄木鳥、三趾啄木鳥、白腹黑啄木鳥、黑啄木鳥、大黃冠啄木鳥、大黃冠啄木鳥、紅頸綠啄木鳥、大灰啄木鳥被列入中國《國家重點保護野生動物名錄》中,為二級保護動物。 [9] 
中文名
啄木鳥科
拉丁學名
Picidae
外文名
Woodpeckers
動物界
脊索動物門
鳥綱
鴷形目
啄木鳥科
34屬
221種
亞    門
脊椎動物亞門
亞    綱
今鳥亞綱
命名者及年代
Vigors, 1825
保護級別
極危(CR)3種;易危(VU)6種;近危(NT)15種。IUCN標準

啄木鳥科形態特徵

啄木鳥科
啄木鳥科(9張)
該科鳥類頭亦大,但頸較長,嘴強硬而直,呈鑿形,鼻孔裸露;角舌骨延成環帶狀,兩側自咽喉繞過枕部至上嘴基。舌長而能伸縮,先端列生短鈎;腳稍短,具3或4趾;初級飛羽9片。頭骨為蜥齶型,鋤骨被一些成對的骨片所代替,頜齶骨細小遠離兩側,胸骨後端每側有2切刻,胸骨柄分叉。腿肌肉缺棲肌和副股尾肌;尾呈平尾或楔狀,尾羽大都12枚,羽幹堅硬富有彈性,在啄木時支撐身體。 啄木鳥最為常見的是綠啄木鳥和斑啄木鳥。綠啄木鳥體羽主要是綠色,下體污灰色帶有綠色沾染。雄鳥的頭頂為紅色,非常鮮豔。斑啄木鳥的體形略小,上體羽色是黑底有白斑,以翅膀上居多,下體棕白色,尾下部是紅色,雄鳥的頭的後部也是紅色。還有一種體形更小的啄木鳥叫蟻鴷,也較為常見,它的羽色比較特別,上體是淡銀灰色的底色,密佈着暗褐色的斑紋,好像蛇皮的花紋,下體近白色。它不會攀登樹木,也不啄木捕蟲,卻在地上覓食螞蟻,所以也叫地啄木鳥。 [1]  [2] 

啄木鳥科生活習性

啄木鳥有極為高超的捕蟲本領,它的嘴強直而尖,不僅能啄開樹皮,而且也能啄開堅硬的木質部分,很像木工用的鑿子,它的舌細長而柔軟,能長長地伸出嘴的外面,還有一對很長的舌角骨,圍在頭骨的外面,起到特殊的彈簧作用,舌骨角的曲張,可以使舌頭伸縮自如,舌尖角質化,有成排的倒須鈎和粘液,非常適合鈎取樹幹上的昆蟲及幼蟲。它們用嘴敲擊樹幹,在寂靜的林中發出“篤,篤……”的聲音,如果發現樹幹的某處有蟲,就緊緊地攀在樹上,頭和嘴與樹幹幾乎垂直,先將樹皮啄破,將害蟲用舌頭一一鈎出來吃掉,將蟲卵也用粘液粘出。當遇到蟲子躲藏在樹幹深部的通道中時,它還會巧施“擊鼓驅蟲”的妙計,用嘴在通道處敲擊,發出特異的、使害蟲產生恐懼的擊鼓聲,使害蟲在聲波的刺激下,昏頭轉向,四處竄動,往往企圖逃出洞口,而恰好被等在這裏的啄木鳥擒而食之。它們一般要把整株樹的小囊蟲徹底消滅才轉移到另一棵樹上,碰到蟲害嚴重的樹,就會在這棵樹上連續工作上幾天,直到全部清除害蟲為止。
啄木鳥啄食的害蟲包括森林中鞘翅目的象甲、偽步行甲、天牛幼蟲、金龜甲,鱗翅目的逼債蛾、螟蛾,以及花蝽象、臭蝽象、蝗蟲、螞蟻、蠐螬、小囊蟲、天牛幼蟲、蠐螬、白蟻等。 [1] 

啄木鳥科分佈範圍

分佈於歐亞大陸及非洲北部,包括整個歐洲、北迴歸線以北的非洲地區、阿拉伯半島以及喜馬拉雅山-橫斷山脈-岷山-秦嶺-淮河以北的亞洲地區。印度洋,包括馬達加斯加羣島及其附近島嶼。非洲中南部地區,包括阿拉伯半島的南部、撒哈拉沙漠(北迴歸線)以南的整個非洲大陸。
中南半島和中國的東南沿海地區,包括緬甸、越南、老撾、柬埔寨、泰國以及中國的東南沿海地區、香港、海南島。太平洋諸島嶼,包括中國的台灣省、東沙羣島、西沙羣島中沙羣島南沙羣島以及菲律賓、文萊、馬來西亞、新加坡、印度尼西亞的蘇門答臘、爪哇島以及巴布亞新幾內亞。
華萊士區,指傳統的華萊士線(從棉蘭老島的東側海域經望加錫海峽至巴厘島與龍目島之間)以東、巴布亞新幾內亞以西的區域,包括印度尼西亞的蘇拉威西島、努沙登加拉羣島、西南羣島、摩鹿加羣島(馬魯古羣島)、東帝汶等島嶼。印度次大陸及中國的西南地區,包括印度、孟加拉、不丹、錫金、尼泊爾、巴基斯擔、斯里蘭卡、馬爾代夫以及中國西藏的東南部地區等。
北美地區,包括美國、加拿大、格陵蘭、百慕大羣島、聖皮埃爾和密克隆羣島及墨西哥境內北美與中美洲之間的過渡地帶。中美洲,地處北美與南美之間,包括危地馬拉、伯里茲、洪都拉斯、薩爾瓦多、尼加拉瓜、哥斯達黎加、巴拿馬、巴哈馬、古巴、海地、牙買加、多米尼加、安提瓜和巴布達、聖文森特和格林納丁斯、聖盧西亞、巴巴多斯、格林納達、特立尼達與多巴哥等國家和地區。南美洲,包括哥倫比亞、委內瑞拉、圭亞那、蘇里南、厄瓜多爾、秘魯、玻利維亞、巴拉圭、巴西、智利、阿根廷、烏拉圭以及馬爾維納斯羣島(也稱福克蘭羣島)。 [1]  [3] 

啄木鳥科相關知識

啄木鳥每天敲擊樹木約為500~600次,啄木的速度極快,幾乎是音速的兩倍,這樣它的頭部則不可避免地要受到非常劇烈的震動,但它既不會得腦震盪,也不會頭痛。 [4] 
一種説法是:在啄木鳥的頭上至少有三層防震裝置,它的頭骨結構疏鬆而充滿空氣,頭骨的內部還有一層堅韌的外腦膜,在外腦膜和腦髓之間有一條狹窄的空隙,裏面含有液體,減低了震波的流體傳動,起到了消震的作用。由於突然旋轉的運動比直線的水平運動更容易造成腦損傷,所以在它頭的兩側都生有發達而強有力的肌肉,可以起到防震、消震的作用。 [4] 
但是,也有研究表明,啄木鳥其實不會吸收與樹木撞擊帶來的衝擊。雖然每次啄樹的衝擊超過了猴子和人類腦震盪的已知閾值,但啄木鳥較小的大腦卻可以承受它。沒有減震並不意味着啄木鳥的大腦在看似猛烈的撞擊中處於危險之中。即使是超過100次的最強烈啄樹衝擊,對啄木鳥的大腦來説仍然應該是安全的——計算顯示啄木鳥當時大腦的負荷依然低於遭受腦震盪的人類。 [6] 
前一種説法介紹的防震設置原理,給防震工程學提供了安全運動防護帽和防震盔的設計方案,現代的防護帽都具有一個堅硬的外殼,裏面為一個鬆軟的套具,它們之間留有一定的空隙,帽中再加上一個防護領圈,以防止在突然碰撞時造成旋轉運動。 [4] 
由於啄木鳥為保護樹木所作出的巨大貢獻,人們稱它們為“森林衞士”或“樹木醫生”。在我國的一些古書裏,很早就有關於啄木鳥啄木食蟲的記載,例如《禽經》中有“ 志在木”,《異物志》中有“穿木食蠹”的記載,明朝李時珍的《本草綱目》則指出:“此鳥斫裂樹木取蠹食故名”,還指出:“(啄木鳥)剛爪利嘴,嘴如錐,長數寸,舌長於嘴,其端有針刺,啄得蠹,以舌鈎出”。此外還有“南山有鳥,其名啄木。飢則啄樹,暮則巢宿。無干於人,惟志所欲,性清者榮,性濁者辱。”,以及“丁丁向晚急還稀,啄遍庭槐未肯歸。終日為君除蠹害,莫嫌無事不頻飛。”等歌詠啄木鳥的詩作,可見啄木鳥自古就受到人們的喜愛和讚美。 [4] 

啄木鳥科該科種類

啄木鳥科(34屬 221種)

中文名
拉丁學名

中文名
拉丁學名
1
Blythipicus pyrrhotis
112
Melanerpes radiolatus
2
Blythipicus rubiginosus
113
Melanerpes rubricapillus
3
Campephilus gayaquilensis
114
Melanerpes striatus
4
Campephilus guatemalensis
115
Melanerpes superciliaris
5
Campephilus haematogaster
116
Melanerpes uropygialis
6
Campephilus imperialis
117
Micropternus brachyurus
7
Campephilus leucopogon
118
Mulleripicus fulvus
8
Campephilus magellanicus
119
Mulleripicus funebris
9
朱冠啄木鳥
Campephilus melanoleucos
120
Mulleripicus pulverulentus
10
Campephilus pollens
121
Nesoctites micromegas
11
象牙嘴啄木鳥
Campephilus principalis
122
Picoides albolarvatus
12
Campephilus robustus
123
Picoides arcticus
13
Campephilus rubricollis
124
Picoides atratus
14
Campethera abingoni
125
Picoides borealis
15
Campethera bennettii
126
Picoides canicapillus
16
Campethera cailiautii
127
Picoides cathpharius
17
Campethera caroli
128
Picoides darjellensis
18
Campethera maculosa
129
Picoides dorae
19
Campethera mombassica
130
Picoides dorsalis
20
Campethera nivosa
131
Picoides hyperythrus
21
Campethera notata
132
Picoides kizuki
22
Campethera nubica
133
Picoides leucopterus
23
Campethera punctuligera
134
Picoides leucotos
24
Campethera scriptoricauda
135
Picoides lignarius
25
Campethera tullbergi
136
Picoides macei
26
中美啄木鳥
Celeus castaneus
137
Picoides mahrattensis
27
Celeus elegans
138
Picoides major
28
Celeus flavescens
139
Picoides medius
29
Celeus flavus
140
Picoides minor
30
Celeus grammicus
141
Picoides mixtus
31
Celeus loricatus
142
Picoides pubescens
32
Celeus lugubris
143
Picoides scalaris
33
Celeus spectabilis
144
Picoides stricklandi
34
Celeus torquatus
145
Picoides tridactylus
35
波紋啄木鳥
Celeus undatus
146
Picoides villosus
36
Chrysocolaptes festivus
147
Piculus auricularis
37
Chrysocolaptes lucidus
148
Piculus aurulentus
38
Colaptes atricolliss
149
Piculus callopterus
39
Colaptes auratus
150
Piculus chrysochloros
40
Colaptes campestris
151
Piculus flavigula
41
Colaptes chrysoides
152
Piculus leucolaemus
42
Colaptes fernandinae
153
Piculus litae
43
Colaptes melanochloros
154
Piculus rivolii
44
Colaptes melanolaimus
155
Piculus rubiginosus
45
Colaptes pitius
156
Piculus simplex
46
Colaptes punctigula
157
白尾姬啄木鳥
Picumnus albosquamatus
47
Colaptes rupicola
158
Picumnus aurifrons
48
Dendrocopos assimilis
159
Picumnus castelnau
49
Dendrocopos auriceps
160
Picumnus cinnamomeus
50
Dendrocopos darjellensis
161
Picumnus cirratus
51
Dendrocopos himalayensis
162
Picumnus dorbygnianus
52
Dendrocopos kizuki
163
Picumnus exilis
53
Dendrocopos macei
164
Picumnus fulvescens
54
Dendrocopos maculatus
165
Picumnus fuscus
55
Dendrocopos moluccensis
166
Picumnus granadensis
56
Dendrocopos nanus
167
Picumnus innominatus
57
Dendrocopos obsoletus
168
Picumnus lafresnayi
58
Dendrocopos syriacus
169
Picumnus limae
59
Dendrocopos temminckii
170
Picumnus minutissimus
60
Dendropicos abyssinicus
171
Picumnus nebulosus
61
Dendropicos elachus
172
Picumnus nigropunctatus
62
Dendropicos elliotii
173
Picumnus olivaceus
63
Dendropicos fuscescens
174
Picumnus pumilus
64
Dendropicos gabonensis
175
Picumnus pygmaeus
65
Dendropicos goertae
176
Picumnus rufiventris
66
Dendropicos griseocephalus
177
Picumnus sclateri
67
Dendropicos lugubris
178
Picumnus spilogaster
68
Dendropicos namaquus
179
Picumnus squamulatus
69
Dendropicos poecilolaemus
180
Picumnus steindachneri
70
Dendropicos pyrrhogaster
181
Picumnus subtilis
71
Dendropicos spodocephalus
182
Picumnus temminckii
72
Dendropicos stierlingi
183
Picumnus varzeae
73
Dendropicos xantholophus
184
Picus awokera
74
小金背啄木鳥
Dinopium benghalense
185
Picus canus
75
Dinopium javanense
186
Picus chlorolophus
76
Dinopium rafflesii
187
Picus erythropygius
77
Dinopium shorii
188
Picus flavinucha
78
Dryocopus galeatus
189
Picus mentalis
79
Dryocopus hodgei
190
Picus miniaceus
80
Dryocopus javensis
191
Picus puniceus
81
Dryocopus lineatus
192
Picus rabieri
82
Dryocopus martius
193
Picus squamatus
83
Dryocopus pileatus
194
Picus vaillantii
84
Dryocopus schulzi
195
Picus viridanus
85
Gecinulus grantia
196
Picus viridis
86
Gecinulus viridis
197
Picus vittatus
87
Geocolaptes olivaceus
198
Picus xanthopygaeus
88
Hemicircus canente
199
Reinwardtipicus validus
89
Hemicircus concretus
200
Sapheopipo noguchii
90
Jynx ruficollis
201
Sasia abnormis
91
Jynx torquilla
202
Sasia africana
92
Meiglyptes jugularis
203
Sasia ochracea
93
Meiglyptes tristis
204
Sphyrapicus nuchalis
94
Meiglyptes tukki
205
Sphyrapicus ruber
95
Melanerpes aurifrons
206
Sphyrapicus thyroideus
96
Melanerpes cactorum
207
Sphyrapicus varius
97
Melanerpes candidus
208
Veniliornis affinis
98
Melanerpes carolinus
209
Veniliornis callonotus
99
Melanerpes chrysauchen
210
Veniliornis cassini
100
Melanerpes chrysogenys
211
Veniliornis chocoensis
101
Melanerpes cruentatus
212
Veniliornis dignus
102
Melanerpes erythrocephalus
213
Veniliornis frontalis
103
Melanerpes flavifrons
214
Veniliornis fumigatus
104
Melanerpes formicivorus
215
Veniliornis kirkii
105
Melanerpes herminieri
216
Veniliornis maculifrons
106
Melanerpes hoffmanni
217
Veniliornis nigriceps
107
Melanerpes hypopolius
218
Veniliornis passerinus
108
Melanerpes lewis
219
Veniliornis sanguineus
109
Melanerpes portoricensis
220
Veniliornis spilogaster
110
Melanerpes pucherani
221
Xiphidiopicus percussus
111
Melanerpes pygmaeus



[3] 

啄木鳥科保護級別

全部列入《世界自然保護聯盟》(IUCN)2012年瀕危物種紅色名錄ver3.1。 [5] 
3種——極危(CR);6種——易危(VU);15種——近危(NT)。
參考資料