複製鏈接
請複製以下鏈接發送給好友

黃芩屬

鎖定
黃芩屬(Scutellaria L.),是唇形科下的一個屬,約300餘種,廣佈於世界,但熱帶非洲少見,非洲南部全無,我國約100餘種,南北均產之,其中黃芩S. baicalensis Georgi為著名的中藥之一,產北部。草本或亞灌木,稀灌木,匍匍上升或披散至直立;花腋生,對生或上部者有時互生,組成頂生或側生總狀或穗狀花序,花萼鐘形,背腹壓扁,花柱不相等2淺裂,花盤前方常呈指狀,後方延伸成直伸或彎曲柱狀;小堅果扁球形或卵圓形,具瘤,被毛或無毛,有時背腹面明顯分化,背面具瘤而腹面具刺狀突起或無,赤道面上有膜質的翅或無。 [1]  該屬植物多入藥,其中黃芩(S. baicalensis Georgi)為著名的中藥之一。由該屬是由瑞典博物學家、現代生物學分類的奠基人、動植物雙名命名法的創立者卡爾·馮·林奈(英文:(Carl von Linne,1707年5月23日~1778年1月10日)於1753年設立。
中文名
黃芩屬
拉丁學名
Scutellaria L.
植物界
被子植物門
木蘭綱 [6] 
唇形目
唇形科
黃芩屬
分佈區域
世界廣佈,但熱帶非洲少見,非洲南部無分佈。
命名時間
1753年
命名者
卡爾·馮·林奈

黃芩屬發展歷史

2023年1月,國家林草局發佈2022年第二批授予植物新品種權名單,共436項植物新品種權申請符合授權條件,獲得《植物新品種權證書》。其中黃芩屬是首次授權品種。 [5] 

黃芩屬形態特徵

黃芩屬植物
黃芩屬植物(15張)
多年生或一年生草本,半灌木,稀至灌木,匍地上升或披散至直立,無香味。莖葉常具齒,或羽狀分裂或極全緣,苞葉與莖葉同形或向上成苞片。花腋生、對生或上部者有時互生,組成頂生或側生總狀或穗狀花序,有時遠離而不明顯成花序。花萼鐘形,背腹壓扁,分2唇,唇片短、寬、全緣、在果時閉合最終沿縫合線開裂達萼基部成為不等大兩裂片,上裂片脱落而下裂片宿存,有時兩裂片均不脱落或一同脱落,上裂片在背上有一圓形、內凹、鱗片狀的盾片或無盾片而明顯呈囊狀突起。冠筒伸出於萼筒,背面成弓曲或近直立,上方趨於喉部擴大,前方基部膝曲呈囊狀增大或成囊狀距,內無明顯毛環,冠檐2唇形,上唇直伸,盔狀,全緣或微凹,下唇中裂片寬而扁平,全緣或先端微凹,稀淺4裂,比上唇長或短,2側裂片有時開展,與上唇分離或靠合,稀與下唇靠合。雄蕊4,二強,前對較長,均成對靠近延伸至上唇片之下,花絲無齒突,花葯成對靠近,後對花葯具2室,室分明且多少鋭尖,前對花葯由於敗育而退化為一室,室明顯或不明顯,藥室裂口均具髯毛。花盤前方常呈指狀,後方延伸成直伸或彎曲柱狀子房柄。花柱先端錐尖,不相等2淺裂,後裂片甚短。小堅果扁球形或卵圓形,背腹面不明顯分化,具瘤,被毛或無毛,有時背腹面明顯分化,背面具瘤而腹面具刺狀突起或無,赤道面上有膜質的翅或無。 [2] 

黃芩屬主要價值

抗真菌作用:黃芩煎液,試管斜面法試驗4%濃度抑制狗小牙胞菌及堇色毛癬菌,8%濃度抑制許蘭氏黃癬菌,10%濃度抑制許蘭氏黃癬菌蒙古變種,15%濃度抑制共心性毛癬菌及鐵鏽色毛癬菌。黃芩水浸劑1:3濃度在試管內對堇色毛癬菌、同心性毛癬菌,許蘭氏黃癬菌、奧杜盎氏小芽胞癬菌、羊毛樣小芽胞癬菌、紅色表皮癬菌、K、W、氏表皮癬菌、星形奴卡氏菌等有不同程度抑菌作用。
保肝、利膽、抗氧化:黃芩甲醇提取物1000mg/kg 腹腔注射,對異硫氰酸萘酯(ANIT)引起的大鼠肝損害有抑制作用,可抑制血清膽紅素的增加。黃芩醇提物50,100mg/kg,黃芩甙50,100mg/kg 灌胃,對家兔有利膽作用。漢黃芩素10(-4)-10(-6)mol/l 濃度體外試驗,對大鼠肝微粒體脂質過氧化有抑制作用,使丙二醛(MDA)含量下降。黃芩素及黃芩甙2。5×10(-4)mol/l,1.0×10(-4)mol/l,漢黃芩素2.5×10(-4)mol/l,黃芩黃酮Ⅱ2。5×10(-4)mol/l,漢黃芩素-7-O-D葡萄糖醛酸2.5×10(-4)mol/l,1.0× 10(-4)mol/l,對FeC12-維生素C-ADP混合物誘導的大鼠肝勻漿脂質過氧化有抑制作用,使肝MDA的形成顯著下降,對NADPH一ADP引起的脂質過氧化也抑制。 [3] 
本屬的一些植物還具有極強的觀賞性,可供人們觀賞。

黃芩屬生長習性

黃芩屬野生於山頂、山坡、林緣、路旁等向陽較乾燥的地方。喜温暖,耐嚴寒,成年植株地下部分在-35℃低温下仍能安全越冬,35℃高温不致枯死,但不能經受40℃以上連續高温天氣。耐旱怕澇,地內積水或雨水過多,生長不良,重者爛根死亡。排水不良的土地不宜種植。土壤以壤土和沙質壤士,酸鹼度以中性和微鹼性為好,忌連作。 [3] 

黃芩屬地理分佈

約300多種,世界廣佈,但熱帶非洲少見,非洲南部全無。本屬植物多入藥。 [4] 

黃芩屬下級分類

黃芩亞屬 Subg. Scutellaria
囊萼黃芩亞屬 Subg. Anaspis (Reching. f.) Juz.
連錢黃芩亞屬 Subg. Scutellariopsis Briq. [4] 

黃芩屬種列表

阿爾泰黃芩 Scutellaria altaica
安徽黃芩 Scutellaria anhweiensis
白花黃芩 Scutellaria spectabilis
半枝蓮 Scutellaria barbata
北美黃芩 Scutellaria lateriflora
變黑黃芩 Scutellaria nigricans
並頭黃芩 Scutellaria scordifolia
藏黃芩 Scutellaria kingiana
長管黃芩 Scutellaria macrosiphon
長葉並頭草 Scutellaria linarioides
長葉黃芩 Scutellaria hsiehii
赤水黃芩 Scutellaria chihshuiensis
粗齒黃芩 Scutellaria grossecrenata
大齒黃芩 Scutellaria macrodonta
大花黃芩 Scutellaria grandiflora
大坪子黃芩 Scutellaria tapintzeensis
大姚黃芩 Scutellaria teniana
大葉黃芩 Scutellaria megaphylla
淡黃黃芩 Scutellaria lutescens
滇黃芩 Scutellaria amoena
鈍葉黃芩 Scutellaria obtusifolia
峨眉黃芩 Scutellaria omeiensis
方枝黃芩 Scutellaria delavayi
伏黃芩 Scutellaria playfairii
甘肅黃芩 Scutellaria rehderiana
高黃芩 Scutellaria altissima
高山黃芩 Scutellaria alpina
哥斯達黎加黃芩 Scutellaria costaricana
光紫黃芩 Scutellaria laeteviolacea
海南黃芩 Scutellaria hainanensis
韓信草 Scutellaria indica
河南黃芩 Scutellaria honanensis
黑心黃芩 Scutellaria nigrocardia
紅點黃芩 Scutellaria rubropunctata
紅莖黃芩 Scutellaria yunnanensis
湖南黃芩 Scutellaria hunanensis
黃芩 Scutellaria baicalensis
灰巖黃芩 Scutellaria forrestii
吉首黃芩 Scutellaria jishouensis
假活血草 Scutellaria tuberifera
假韌黃芩 Scutellaria pseudotenax
堇花黃芩 Scutellaria violacea
縉雲黃芩 Scutellaria tsinyunensis
京黃芩 Scutellaria pekinensis
寬苞黃芩 Scutellaria sieversii
盔狀黃芩 Scutellaria galericulata
藍花黃芩 Scutellaria formosana
稜莖黃芩 Scutellaria scandens
麗江黃芩 Scutellaria likiangensis
連錢黃芩 Scutellaria guilielmii
連翹葉黃芩 Scutellaria hypericifolia
兩廣黃芩 Scutellaria subintegra
裂葉黃芩 Scutellaria incisa
龍頭黃芩 Scutellaria meehanioides
呂宋黃芩 Scutellaria luzonica
羅甸黃芩 Scutellaria lotienensis
毛莖黃芩 Scutellaria mairei
毛葉黃芩 Scutellaria mollifolia
南台灣黃芩 Scutellaria austrotaiwanensis
南粵黃芩 Scutellaria wongkei
囊距黃芩 Scutellaria calcarata
黏毛黃芩 Scutellaria viscidula
念珠根莖黃芩 Scutellaria moniliorrhiza
帕米爾黃芩 Scutellaria pamirica
披散黃芩 Scutellaria diffusa
偏花黃芩 Scutellaria tayloriana
平卧黃芩 Scutellaria prostrata
屏邊黃芩 Scutellaria pingbienensis
祁門黃芩 Scutellaria chimenensis
蕁麻葉黃芩 Scutellaria yangbiensis
球莖黃芩 Scutellaria tuberosa
韌黃芩 Scutellaria tenax
柔弱黃芩 Scutellaria tenera
瑞麗黃芩 Scutellaria shweliensis
散黃芩 Scutellaria laxa
沙灘黃芩 Scutellaria strigillosa
山西黃芩 Scutellaria shansiensis
少齒黃芩 Scutellaria oligodonta
少脈黃芩 Scutellaria oligophlebia
深裂葉黃芩 Scutellaria przewalskii
石蜈蚣草 Scutellaria sessilifolia
四裂花黃芩 Scutellaria quadrilobulata
台北黃芩 Scutellaria taipeiensis
台灣黃芩 Scutellaria taiwanensis
太魯閣黃芩 Scutellaria tarokoensis
天全黃芩 Scutellaria tienchueanensis
圖們黃芩 Scutellaria tuminensis
土耳其黃芩 Scutellaria tournefortii
巍山黃芩 Scutellaria weishanensis
尾葉黃芩 Scutellaria caudifolia
文山黃芩 Scutellaria wenshanensis
烏恰黃芩 Scutellaria jodudiana
西疇黃芩 Scutellaria sichourensis
喜蔭黃芩 Scutellaria sciaphila
細花黃芩 Scutellaria tenuiflora
狹管黃芩 Scutellaria stenosiphon
狹葉黃芩 Scutellaria regeliana
纖弱黃芩 Scutellaria dependens
顯脈黃芩 Scutellaria reticulata
腺毛黃芩 Scutellaria fujianensis
小紫黃芩 Scutellaria microviolacea
巖藿香 Scutellaria franchetiana
仰卧黃芩 Scutellaria supina
腋花黃芩 Scutellaria axilliflora
異色黃芩 Scutellaria discolor
英德黃芩 Scutellaria yingtakensis
永泰黃芩 Scutellaria inghokensis
蕕狀黃芩 Scutellaria caryopteroides
雲億黃芩 Scutellaria yunyiana
展毛黃芩 Scutellaria orthotricha
脹萼黃芩 Scutellaria physocalyx
浙江黃芩 Scutellaria chekiangensis
徵鎰黃芩 Scutellaria wuana
直萼黃芩 Scutellaria orthocalyx
中甸黃芩 Scutellaria chungtienensis
中亞黃芩 Scutellaria albida
竹林黃芩 Scutellaria bambusetorum
爪哇黃芩 Scutellaria javanica
紫心黃芩 Scutellaria purpureocardia [7] 
微尖苞黃芩 S. alberti 、阿爾泰黃芩 S. altaicola 、滇黃芩 S. amoena 、安徽黃芩 S. anhweiensis 、腋花黃芩 S. axilliflora 、黃芩 S. baicalensis 、竹林黃芩 S. bambusetorum 、半枝蓮 S. barbata 、囊距黃芩 S. calcarata 、蕕狀黃芩 S. caryopteroides 、尾葉黃芩 S. caudifolia 、浙江黃芩 S. chekiangensis 、赤水黃芩 S. chihshuiensis 、祁門黃芩 S. chimenensis 、中甸黃芩 S. chungtienensis 、紫蘇葉黃芩 S. coleifolia 、方枝黃芩 S. delavayi 、纖弱黃芩 S. dependens 、異色黃芩 S. discolor 、藍花黃芩 S. formosana 、灰巖黃芩 S. forrestii 、巖藿香 S. franchetiana 、盔狀黃芩 S. galericulata 、粗齒黃芩 S. grossecrenata 、連錢黃芩 S. guilielmi 、海南黃芩 S. hainanensis 、河南黃芩 S. honanensis 、湖南黃芩 S. hunanensis 、連翹葉黃芩 S. hypericifolia 、裂葉黃芩 S. incisa 、韓信草 S. indica 、永泰黃芩 S. inghokensis 、不齊齒黃芩 S. irregularis 、爪哇黃芩 S. javanica 、寬苞黃芩 S. krylovii光紫黃芩 S. laeteviolacea 、散黃芩 S. laxa 、麗江黃芩 S. likiangensis 、長葉並頭草 S. linarioides 、羅甸黃芩 S. lotienensis 、淡黃黃芩 S. lutescens 、呂宋黃芩 S. luzonica 、大齒黃芩 S. macrodonta 、長管黃芩 S. macrosiphon 、毛莖黃芩 S. mairei 、龍頭黃芩 S. meehanioides 、大葉黃芩 S. megaphylla 、小紫黃芩 S. microviolacea 、毛葉黃芩 S. mollifolia 、念珠根莖黃芩 S. moniliorrhiza 、變黑黃芩 S. nigricans 、黑心黃芩 S. nigrocardia 、鈍葉黃芩 S. obtusifolia 、少齒黃芩 S. oligodonta 、少脈黃芩 S. oligophlebia 、峨眉黃芩 S. omeiensis 、直萼黃芩 S. orthocalyx 、展毛黃芩 S. orthotricha 、京黃芩 S. pekinensis 、屏邊黃芩 S. pingbienensis 、伏黃芩 S. playfairi 、平卧黃芩 S. prostrata 、深裂葉黃芩 S. przewalskii 、假韌黃芩 S. pseudotenax 、紫心黃芩 S. purpureocardia 、四裂花黃芩 S. quadrilobulata 、狹葉黃芩 S. regeliana 、甘肅黃芩 S. rehderiana 、顯脈黃芩 S. reticulata 、稜莖黃芩 S. scandens 、喜蔭黃芩 S. sciaphila 、並頭黃芩 S. scordifolia 、石娛蚣草 S. sessilifolia 、山西黃芩 S. shansiensis 、瑞麗黃芩 S. shweliensis 、西疇黃芩 S. sichourensis 、準喀爾黃芩 S. soongorica 、白花黃芩 S. spectabilis 、狹管黃芩 S. stenosiphon 、沙灘黃芩 S. strigillosa 、兩廣黃芩 S. subintegra 、仰卧黃芩 S. supina 、台灣黃芩 S. taiwanensis 、大坪子黃芩 S. tapintzeensis 、偏花黃芩 S. tayloriana 、韌黃芩 S. tenax 、柔弱黃芩 S. tenera 、大姚黃芩 S. teniana 、細花黃芩 S. tenuiflora 、藏黃芩 S. tibetica 、天全黃芩 S. tienchuanensis 、琴幹黃芩 S. tschimganica 、縉雲黃芩 S. tsinyunensis 、假活血草 S. tuberifera 、圖們黃芩 S. tuminensis 、蕁麻葉黃芩 S. urticifolia 、粘毛黃芩 S. viscidula 、巍山黃芩 S. weishanensis 、文山黃芩 S. wenshanensis 、南粵黃芩 S. wongkei 、英德黃芩 S. yingtakensis 、紅莖黃芩 S. yunnanensis [4] 
參考資料