-
啄木鳥科
鎖定
啄木鳥科,又稱啄木倌,是鴷形目的一科。全世界共有23屬171種,中國有13屬29種。羽色多變,有綠色、金黃色、黑白相間、栗色、灰褐色等多種顏色,體型大小各異,最大的大灰啄木鳥,體長可達約50釐米,體重約450克;而最小的斑姬啄木鳥和棕啄木鳥體長僅約10釐米,體重10~15克。共同特點是喙直尖如鑿,舌長能自由伸縮,舌端着生小鈎,方便從樹洞中掏取蛀蟲。尾為楔尾或圓尾,尾羽羽幹通常強硬富有彈性,啄木時可配合腳趾抓握,尾能支撐身體。腳趾為兩個向前,兩個向後的對趾足,適合在樹幹上攀爬。
[7]
啄木鳥科形態特徵
啄木鳥科(9張)
啄木鳥科生活習性
啄木鳥有極為高超的捕蟲本領,它的嘴強直而尖,不僅能啄開樹皮,而且也能啄開堅硬的木質部分,很像木工用的鑿子,它的舌細長而柔軟,能長長地伸出嘴的外面,還有一對很長的舌角骨,圍在頭骨的外面,起到特殊的彈簧作用,舌骨角的曲張,可以使舌頭伸縮自如,舌尖角質化,有成排的倒須鈎和粘液,非常適合鈎取樹幹上的昆蟲及幼蟲。它們用嘴敲擊樹幹,在寂靜的林中發出“篤,篤……”的聲音,如果發現樹幹的某處有蟲,就緊緊地攀在樹上,頭和嘴與樹幹幾乎垂直,先將樹皮啄破,將害蟲用舌頭一一鈎出來吃掉,將蟲卵也用粘液粘出。當遇到蟲子躲藏在樹幹深部的通道中時,它還會巧施“擊鼓驅蟲”的妙計,用嘴在通道處敲擊,發出特異的、使害蟲產生恐懼的擊鼓聲,使害蟲在聲波的刺激下,昏頭轉向,四處竄動,往往企圖逃出洞口,而恰好被等在這裏的啄木鳥擒而食之。它們一般要把整株樹的小囊蟲徹底消滅才轉移到另一棵樹上,碰到蟲害嚴重的樹,就會在這棵樹上連續工作上幾天,直到全部清除害蟲為止。
啄木鳥科分佈範圍
分佈於歐亞大陸及非洲北部,包括整個歐洲、北迴歸線以北的非洲地區、阿拉伯半島以及喜馬拉雅山-橫斷山脈-岷山-秦嶺-淮河以北的亞洲地區。印度洋,包括馬達加斯加羣島及其附近島嶼。非洲中南部地區,包括阿拉伯半島的南部、撒哈拉沙漠(北迴歸線)以南的整個非洲大陸。
中南半島和中國的東南沿海地區,包括緬甸、越南、老撾、柬埔寨、泰國以及中國的東南沿海地區、香港、海南島。太平洋諸島嶼,包括中國的台灣省、東沙羣島、西沙羣島、中沙羣島、南沙羣島以及菲律賓、文萊、馬來西亞、新加坡、印度尼西亞的蘇門答臘、爪哇島以及巴布亞新幾內亞。
華萊士區,指傳統的華萊士線(從棉蘭老島的東側海域經望加錫海峽至巴厘島與龍目島之間)以東、巴布亞新幾內亞以西的區域,包括印度尼西亞的蘇拉威西島、努沙登加拉羣島、西南羣島、摩鹿加羣島(馬魯古羣島)、東帝汶等島嶼。印度次大陸及中國的西南地區,包括印度、孟加拉、不丹、錫金、尼泊爾、巴基斯擔、斯里蘭卡、馬爾代夫以及中國西藏的東南部地區等。
北美地區,包括美國、加拿大、格陵蘭、百慕大羣島、聖皮埃爾和密克隆羣島及墨西哥境內北美與中美洲之間的過渡地帶。中美洲,地處北美與南美之間,包括危地馬拉、伯里茲、洪都拉斯、薩爾瓦多、尼加拉瓜、哥斯達黎加、巴拿馬、巴哈馬、古巴、海地、牙買加、多米尼加、安提瓜和巴布達、聖文森特和格林納丁斯、聖盧西亞、巴巴多斯、格林納達、特立尼達與多巴哥等國家和地區。南美洲,包括哥倫比亞、委內瑞拉、圭亞那、蘇里南、厄瓜多爾、秘魯、玻利維亞、巴拉圭、巴西、智利、阿根廷、烏拉圭以及馬爾維納斯羣島(也稱福克蘭羣島)。
[1]
[3]
啄木鳥科相關知識
一種説法是:在啄木鳥的頭上至少有三層防震裝置,它的頭骨結構疏鬆而充滿空氣,頭骨的內部還有一層堅韌的外腦膜,在外腦膜和腦髓之間有一條狹窄的空隙,裏面含有液體,減低了震波的流體傳動,起到了消震的作用。由於突然旋轉的運動比直線的水平運動更容易造成腦損傷,所以在它頭的兩側都生有發達而強有力的肌肉,可以起到防震、消震的作用。
[4]
但是,也有研究表明,啄木鳥其實不會吸收與樹木撞擊帶來的衝擊。雖然每次啄樹的衝擊超過了猴子和人類腦震盪的已知閾值,但啄木鳥較小的大腦卻可以承受它。沒有減震並不意味着啄木鳥的大腦在看似猛烈的撞擊中處於危險之中。即使是超過100次的最強烈啄樹衝擊,對啄木鳥的大腦來説仍然應該是安全的——計算顯示啄木鳥當時大腦的負荷依然低於遭受腦震盪的人類。
[6]
前一種説法介紹的防震設置原理,給防震工程學提供了安全運動防護帽和防震盔的設計方案,現代的防護帽都具有一個堅硬的外殼,裏面為一個鬆軟的套具,它們之間留有一定的空隙,帽中再加上一個防護領圈,以防止在突然碰撞時造成旋轉運動。
[4]
由於啄木鳥為保護樹木所作出的巨大貢獻,人們稱它們為“森林衞士”或“樹木醫生”。在我國的一些古書裏,很早就有關於啄木鳥啄木食蟲的記載,例如《禽經》中有“ 志在木”,《異物志》中有“穿木食蠹”的記載,明朝李時珍的《本草綱目》則指出:“此鳥斫裂樹木取蠹食故名”,還指出:“(啄木鳥)剛爪利嘴,嘴如錐,長數寸,舌長於嘴,其端有針刺,啄得蠹,以舌鈎出”。此外還有“南山有鳥,其名啄木。飢則啄樹,暮則巢宿。無干於人,惟志所欲,性清者榮,性濁者辱。”,以及“丁丁向晚急還稀,啄遍庭槐未肯歸。終日為君除蠹害,莫嫌無事不頻飛。”等歌詠啄木鳥的詩作,可見啄木鳥自古就受到人們的喜愛和讚美。
[4]
啄木鳥科該科種類
中文名 | 拉丁學名 | 中文名 | 拉丁學名 | ||
---|---|---|---|---|---|
1 | Blythipicus pyrrhotis | 112 | Melanerpes radiolatus | ||
2 | Blythipicus rubiginosus | 113 | Melanerpes rubricapillus | ||
3 | Campephilus gayaquilensis | 114 | Melanerpes striatus | ||
4 | Campephilus guatemalensis | 115 | Melanerpes superciliaris | ||
5 | Campephilus haematogaster | 116 | Melanerpes uropygialis | ||
6 | Campephilus imperialis | 117 | Micropternus brachyurus | ||
7 | Campephilus leucopogon | 118 | Mulleripicus fulvus | ||
8 | Campephilus magellanicus | 119 | Mulleripicus funebris | ||
9 | 朱冠啄木鳥 | Campephilus melanoleucos | 120 | Mulleripicus pulverulentus | |
10 | Campephilus pollens | 121 | Nesoctites micromegas | ||
11 | 象牙嘴啄木鳥 | Campephilus principalis | 122 | Picoides albolarvatus | |
12 | Campephilus robustus | 123 | Picoides arcticus | ||
13 | Campephilus rubricollis | 124 | Picoides atratus | ||
14 | Campethera abingoni | 125 | Picoides borealis | ||
15 | Campethera bennettii | 126 | Picoides canicapillus | ||
16 | Campethera cailiautii | 127 | Picoides cathpharius | ||
17 | Campethera caroli | 128 | Picoides darjellensis | ||
18 | Campethera maculosa | 129 | Picoides dorae | ||
19 | Campethera mombassica | 130 | Picoides dorsalis | ||
20 | Campethera nivosa | 131 | Picoides hyperythrus | ||
21 | Campethera notata | 132 | Picoides kizuki | ||
22 | Campethera nubica | 133 | Picoides leucopterus | ||
23 | Campethera punctuligera | 134 | Picoides leucotos | ||
24 | Campethera scriptoricauda | 135 | Picoides lignarius | ||
25 | Campethera tullbergi | 136 | Picoides macei | ||
26 | 中美啄木鳥 | Celeus castaneus | 137 | Picoides mahrattensis | |
27 | Celeus elegans | 138 | Picoides major | ||
28 | Celeus flavescens | 139 | Picoides medius | ||
29 | Celeus flavus | 140 | Picoides minor | ||
30 | Celeus grammicus | 141 | Picoides mixtus | ||
31 | Celeus loricatus | 142 | Picoides pubescens | ||
32 | Celeus lugubris | 143 | Picoides scalaris | ||
33 | Celeus spectabilis | 144 | Picoides stricklandi | ||
34 | Celeus torquatus | 145 | Picoides tridactylus | ||
35 | 波紋啄木鳥 | Celeus undatus | 146 | Picoides villosus | |
36 | Chrysocolaptes festivus | 147 | Piculus auricularis | ||
37 | Chrysocolaptes lucidus | 148 | Piculus aurulentus | ||
38 | Colaptes atricolliss | 149 | Piculus callopterus | ||
39 | Colaptes auratus | 150 | Piculus chrysochloros | ||
40 | Colaptes campestris | 151 | Piculus flavigula | ||
41 | Colaptes chrysoides | 152 | Piculus leucolaemus | ||
42 | Colaptes fernandinae | 153 | Piculus litae | ||
43 | Colaptes melanochloros | 154 | Piculus rivolii | ||
44 | Colaptes melanolaimus | 155 | Piculus rubiginosus | ||
45 | Colaptes pitius | 156 | Piculus simplex | ||
46 | Colaptes punctigula | 157 | 白尾姬啄木鳥 | Picumnus albosquamatus | |
47 | Colaptes rupicola | 158 | Picumnus aurifrons | ||
48 | Dendrocopos assimilis | 159 | Picumnus castelnau | ||
49 | Dendrocopos auriceps | 160 | Picumnus cinnamomeus | ||
50 | Dendrocopos darjellensis | 161 | Picumnus cirratus | ||
51 | Dendrocopos himalayensis | 162 | Picumnus dorbygnianus | ||
52 | Dendrocopos kizuki | 163 | Picumnus exilis | ||
53 | Dendrocopos macei | 164 | Picumnus fulvescens | ||
54 | Dendrocopos maculatus | 165 | Picumnus fuscus | ||
55 | Dendrocopos moluccensis | 166 | Picumnus granadensis | ||
56 | Dendrocopos nanus | 167 | Picumnus innominatus | ||
57 | Dendrocopos obsoletus | 168 | Picumnus lafresnayi | ||
58 | Dendrocopos syriacus | 169 | Picumnus limae | ||
59 | Dendrocopos temminckii | 170 | Picumnus minutissimus | ||
60 | Dendropicos abyssinicus | 171 | Picumnus nebulosus | ||
61 | Dendropicos elachus | 172 | Picumnus nigropunctatus | ||
62 | Dendropicos elliotii | 173 | Picumnus olivaceus | ||
63 | Dendropicos fuscescens | 174 | Picumnus pumilus | ||
64 | Dendropicos gabonensis | 175 | Picumnus pygmaeus | ||
65 | Dendropicos goertae | 176 | Picumnus rufiventris | ||
66 | Dendropicos griseocephalus | 177 | Picumnus sclateri | ||
67 | Dendropicos lugubris | 178 | Picumnus spilogaster | ||
68 | Dendropicos namaquus | 179 | Picumnus squamulatus | ||
69 | Dendropicos poecilolaemus | 180 | Picumnus steindachneri | ||
70 | Dendropicos pyrrhogaster | 181 | Picumnus subtilis | ||
71 | Dendropicos spodocephalus | 182 | Picumnus temminckii | ||
72 | Dendropicos stierlingi | 183 | Picumnus varzeae | ||
73 | Dendropicos xantholophus | 184 | Picus awokera | ||
74 | 小金背啄木鳥 | Dinopium benghalense | 185 | Picus canus | |
75 | Dinopium javanense | 186 | Picus chlorolophus | ||
76 | Dinopium rafflesii | 187 | Picus erythropygius | ||
77 | Dinopium shorii | 188 | Picus flavinucha | ||
78 | Dryocopus galeatus | 189 | Picus mentalis | ||
79 | Dryocopus hodgei | 190 | Picus miniaceus | ||
80 | Dryocopus javensis | 191 | Picus puniceus | ||
81 | Dryocopus lineatus | 192 | Picus rabieri | ||
82 | Dryocopus martius | 193 | Picus squamatus | ||
83 | Dryocopus pileatus | 194 | Picus vaillantii | ||
84 | Dryocopus schulzi | 195 | Picus viridanus | ||
85 | Gecinulus grantia | 196 | Picus viridis | ||
86 | Gecinulus viridis | 197 | Picus vittatus | ||
87 | Geocolaptes olivaceus | 198 | Picus xanthopygaeus | ||
88 | Hemicircus canente | 199 | Reinwardtipicus validus | ||
89 | Hemicircus concretus | 200 | Sapheopipo noguchii | ||
90 | Jynx ruficollis | 201 | Sasia abnormis | ||
91 | Jynx torquilla | 202 | Sasia africana | ||
92 | Meiglyptes jugularis | 203 | Sasia ochracea | ||
93 | Meiglyptes tristis | 204 | Sphyrapicus nuchalis | ||
94 | Meiglyptes tukki | 205 | Sphyrapicus ruber | ||
95 | Melanerpes aurifrons | 206 | Sphyrapicus thyroideus | ||
96 | Melanerpes cactorum | 207 | Sphyrapicus varius | ||
97 | Melanerpes candidus | 208 | Veniliornis affinis | ||
98 | Melanerpes carolinus | 209 | Veniliornis callonotus | ||
99 | Melanerpes chrysauchen | 210 | Veniliornis cassini | ||
100 | Melanerpes chrysogenys | 211 | Veniliornis chocoensis | ||
101 | Melanerpes cruentatus | 212 | Veniliornis dignus | ||
102 | Melanerpes erythrocephalus | 213 | Veniliornis frontalis | ||
103 | Melanerpes flavifrons | 214 | Veniliornis fumigatus | ||
104 | Melanerpes formicivorus | 215 | Veniliornis kirkii | ||
105 | Melanerpes herminieri | 216 | Veniliornis maculifrons | ||
106 | Melanerpes hoffmanni | 217 | Veniliornis nigriceps | ||
107 | Melanerpes hypopolius | 218 | Veniliornis passerinus | ||
108 | Melanerpes lewis | 219 | Veniliornis sanguineus | ||
109 | Melanerpes portoricensis | 220 | Veniliornis spilogaster | ||
110 | Melanerpes pucherani | 221 | Xiphidiopicus percussus | ||
111 | Melanerpes pygmaeus |
啄木鳥科保護級別
全部列入《世界自然保護聯盟》(IUCN)2012年瀕危物種紅色名錄ver3.1。
[5]
3種——極危(CR);6種——易危(VU);15種——近危(NT)。
- 參考資料
-
- 1. 趙正階.《中國鳥類志》上卷 (非雀形目):吉林科學技術出版社,2001年6月
- 2. 科學數據庫 .中國動物主題數據庫[引用日期2021-01-14]
- 3. Woodpeckers (Picidae) .IBC Bird Collection[引用日期2014-08-26]
- 4. “林木醫生”——啄木鳥 .北京科普之窗網[引用日期2014-08-26]
- 5. Picidae .The IUCN Red List
- 6. 啄木鳥“咚咚咚”卻不會腦震盪之謎揭開 .光明網.2022-07-15[引用日期2022-08-28]
- 7. 啄木鳥科 .中國大百科全書[引用日期2023-06-26]
- 8. 瀕危野生動植物種國際貿易公約 .國家林業和草原局[引用日期2023-06-26]
- 9. 國家重點保護野生動物名錄 .國家林業和草原局[引用日期2023-06-26]